واش تریدینگ چیست؟ | دور زدن معامله‌گران با Wash Trading

واش تریدینگ یکی از روش‌های فریبکارانه در معاملات مالی است که با هدف دستکاری در برداشت عمومی از وضعیت بازار انجام می‌شود. این پدیده به‌ ویژه در بازارهای نوپایی مانند ارز دیجیتال، بیشتر دیده می‌شود. جایی که نبود شفافیت کافی و ضعف در نظارت می‌تواند بستری مناسب برای انجام چنین معاملات ساختگی فراهم کند. درک درست از ماهیت واش تریدینگ و توانایی در شناسایی آن برای سرمایه‌گذاران اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله به بررسی مفهوم واش تریدینگ چیست؟، نحوه شناسایی آن، اثرات منفی آن بر بازار و راهکارهای مقابله با این پدیده خواهیم پرداخت.

واش تریدینگ چیست؟

در پاسخ به این پرسش که واش تریدینگ چیست، باید گفت که واش تریدینگ نوعی فعالیت دستکاری در بازار است که در آن معامله‌گر یا گروهی از معامله‌گران، به‌ طور هماهنگ اقدام به خرید و فروش ساختگی یک دارایی می‌کنند تا تصویری غیرواقعی از تقاضا و حجم معاملات آن ایجاد کنند. این کار بدون تغییر واقعی در مالکیت دارایی انجام می‌شود و صرفاً با هدف فریب سایر سرمایه‌گذاران و جلب توجه آن‌ها به یک دارایی خاص صورت می‌گیرد.

مهم‌ ترین ویژگی‌ های واش تریدینگ چیست؟

واش تریدینگ به عنوان یکی از روش‌های رایج برای دستکاری در بازار، از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است که هر کدام نقش مهمی در پیچیده‌تر کردن ماهیت این تخلف مالی دارند. این نوع فعالیت، نه تنها تصویر نادرستی از وضعیت بازار به نمایش می‌گذارد، بلکه می‌تواند تأثیرات مخربی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌ گذاران، قیمت دارایی‌ها و اعتماد عمومی نسبت به سلامت بازار داشته باشد. در ادامه، به مهم‌ترین جنبه‌های واش تریدینگ اشاره می‌کنیم:

• عدم انتقال واقعی مالکیت
• ایجاد حجم کاذب معاملات
• دستکاری قیمت بازار
• نقض قوانین مالی
• آسیب‌ پذیری بازار ارزهای دیجیتال
• اقدامات نظارتی

 عدم انتقال واقعی مالکیت

در واش تریدینگ، فرد یا گروهی از افراد، در هر دو سمت معامله حضور دارند. یعنی هم نقش خریدار و هم فروشنده را ایفا می‌کنند. در نتیجه، مالکیت واقعی دارایی جابه‌جا نمی‌شود. این معاملات فقط برای ایجاد نمایی جعلی از فعالیت بازار انجام می‌شوند و فاقد پشتوانه واقعی‌ هستند.

ایجاد حجم کاذب معاملات

یکی از نشانه‌های رایج واش تریدینگ، افزایش غیرعادی حجم معاملات است که معمولاً بدون هیچ دلیل فاندامنتالی یا خبری رخ می‌دهد. این حجم بالا می‌تواند باعث گمراهی معامله‌گران شود و یک دارایی را فعال‌تر از واقعیت جلوه دهد.

دستکاری قیمت بازار

با استفاده از معاملات ساختگی، معامله‌گران می‌توانند قیمت یک دارایی را به‌طور مصنوعی بالا ببرند یا پایین بیاورند. این تغییرات اغلب ناپایدار بوده و باعث نوسانات شدید در بازار می‌شود که می‌تواند به ضرر سرمایه‌گذاران منجر گردد.

نقض قوانین مالی

واش تریدینگ در اکثر بازارهای مالی جهان به عنوان یک عمل غیرقانونی و نوعی دستکاری بازار شناخته می‌شود. نهادهای نظارتی، این رفتار را رصد کرده و در صورت اثبات، جریمه‌های سنگین یا محدودیت‌های قانونی برای عاملان آن در نظر می‌گیرند.

 آسیب‌ پذیری بازار ارزهای دیجیتال

بازار رمزارزها به دلیل نواقص قانونی، نبود نهادهای نظارتی قوی و عملکرد برخی صرافی‌های بی‌اعتبار، بیشتر در معرض واش تریدینگ قرار دارد. این آسیب‌پذیری می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی و افزایش ریسک سرمایه‌گذاری منجر شود.

تفاوت میان بازارسازی و واش تریدینگ چیست؟

درک تفاوت میان بازارسازی و واش تریدینگ برای سرمایه‌ گذاران و کاربران بازارهای مالی، به‌ ویژه بازار ارزهای دیجیتال، بسیار ضروری است. این دو مفهوم ممکن است در نگاه اول به دلیل ارتباطشان با حجم معاملات و نقدینگی مشابه به نظر برسند، اما در واقع از نظر هدف، ساختار، تأثیر و مشروعیت قانونی کاملاً متفاوت هستند. بازارسازی به پویایی و سلامت بازار کمک می‌کند، در حالی که واش تریدینگ نوعی تقلب و فریب محسوب می‌شود که باعث بی‌ثباتی و گمراهی دیگر فعالان بازار می‌گردد. در ادامه این دو مفهوم را در قالب جدول باهم مقایسه خواهیم کرد.

موضوع	بازارسازی (Market Making)	واش تریدینگ (Wash Trading)
هدف اصلی	ایجاد نقدینگی و تسهیل معاملات واقعی	فریب بازار با ایجاد حجم معاملات ساختگی
نقش در بازار	مثبت و حمایت‌کننده از سلامت بازار	منفی و مخرب برای شفافیت و اعتماد بازار
تغییر مالکیت واقعی	دارایی واقعاً میان خریدار و فروشنده منتقل می‌شود	طرفین معامله یکی هستند یا هماهنگ عمل می‌کنند
قانونی بودن	کاملاً قانونی و تحت نظارت	در اکثر کشورها غیرقانونی و مشمول جریمه یا پیگرد قضایی
ابزار مورد استفاده	سفارش‌گذاری شفاف، قراردادهای هوشمند (در AMMها)، استخر نقدینگی	معاملات ساختگی، الگوریتم‌های فریبنده یا حساب‌های هماهنگ‌ شده
تأثیر بر قیمت‌ها	کمک به ثبات قیمت از طریق عرضه و تقاضای متعادل	دستکاری قیمت به‌صورت مصنوعی و بی‌پایه
نمونه‌ها	بازارسازهای خودکار مانند Uniswap، SushiSwap	برخی پروژه‌ها یا صرافی‌های بی‌اعتبار برای افزایش جعلی حجم معاملات

راهکار تشخیص واش تریدینگ چیست؟

شناسایی واش تریدینگ به‌ دلیل پیچیدگی ساختار آن، نیازمند تحلیل دقیق رفتارهای معاملاتی در بازار است. برخلاف معاملات عادی که بر اساس عرضه و تقاضا شکل می‌گیرند، معاملات ساختگی معمولاً الگوهایی تکراری، غیرمنطقی و بدون پشتوانه اقتصادی دارند. در ادامه به چند روش کاربردی و علائمی اشاره می‌شود که می‌توانند به تشخیص این نوع فعالیت‌های فریبکارانه کمک کنند.

• نوسانات غیرعادی در حجم معاملات:  افزایش ناگهانی و شدید حجم معاملات یک دارایی، آن هم در شرایطی که هیچ خبر یا عامل بنیادی وجود ندارد، می‌تواند زنگ خطر باشد.
• رفتار تکراری در زمان‌ بندی معاملات: اگر در داده‌های بازار مشاهده شود که خرید و فروش‌های خاصی در بازه‌های زمانی کوتاه و با حجم‌های مشابه تکرار می‌شوند، این می‌تواند نشانه‌ای از الگوریتم‌های معاملاتی هماهنگ‌شده یا حساب‌های وابسته باشد که برای دستکاری بازار به کار گرفته شده‌اند.
• عدم همخوانی بین تغییر قیمت و حجم واقعی: در شرایط عادی، تغییرات قیمتی معمولاً با افزایش یا کاهش حجم معاملات واقعی همراه است. اما اگر قیمت یک دارایی رشد یا کاهش شدیدی پیدا کند بدون آنکه حجم واقعی بازار از آن پشتیبانی کند، باید احتمال واش تریدینگ را در نظر گرفت.
  
• شناسایی فعالیت مشکوک گروهی از حساب‌ها: گاهی اوقات چندین حساب مختلف اما مرتبط، با همکاری یکدیگر در یک بازه‌ی زمانی محدود اقدام به خرید و فروش دارایی در قیمت‌های مشابه می‌کنند. این رفتارها، اگرچه در نگاه اول قانونی به نظر می‌رسند، اما در واقع می‌توانند نشان‌ دهنده‌ی هماهنگی برای ایجاد داده‌های جعلی باشند.
  

وضعیت قانونی واش تریدینگ در بازار ارزهای دیجیتال

در بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده، واش تریدینگ به‌ عنوان یکی از اشکال نقض قوانین مقابله با دستکاری بازار شناخته می‌شود. با اینکه حوزه رمزارزها هنوز در مراحل اولیه قانون‌ گذاری قرار دارد، اما نهادهای نظارتی در تلاش‌ هستند تا چارچوب‌های قانونی موجود در بازارهای مالی سنتی را به این فضا نیز گسترش دهند. انجام معاملات ساختگی با هدف فریب دادن بازار و ایجاد حجم یا قیمت غیرواقعی، می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین یا پیگرد قانونی شود. 

جمع بندی مقاله واش تریدینگ چیست؟

در نهایت، پاسخ به این پرسش که واش تریدینگ چیست، تنها در شناخت تعریف آن خلاصه نمی‌شود. بلکه باید پیامدها، اهداف و روش‌های مقابله با این نوع رفتار فریبکارانه را نیز درک کنیم. آگاهی، تحلیل داده‌ها و توسعه نظارت‌های دقیق، ابزارهای کلیدی برای مبارزه با این نوع دستکاری هستند. در این میان، نقش صرافی‌ها در مقابله با چنین تخلفاتی بسیار حیاتی است. صرافی بالینکس به عنوان یکی از پلتفرم‌های پیشرو ایرانی در حوزه ارز دیجیتال، با بهره‌گیری از الگوریتم‌های هوشمند، پایش مداوم داده‌های معاملاتی، در مسیر جلوگیری از فعالیت‌های مخرب همچون واش تریدینگ گام برداشته است. این رویکرد، نه تنها به امنیت معاملات کاربران کمک می‌کند، بلکه بستری سالم‌تر و قابل اعتمادتر برای رشد بازار رمزارز در ایران فراهم می‌سازد.

سوالات متداول

آیا واش تریدینگ فقط در بازار ارز دیجیتال رخ می‌دهد؟

خیر، این پدیده در تمام بازارهای مالی ممکن است رخ دهد، اما در بازار ارز دیجیتال به دلیل ضعف نظارت، بیشتر مشاهده می‌شود.

چگونه می‌توان واش تریدینگ را از بازارسازی قانونی تشخیص داد؟

بازارسازی با هدف تأمین نقدینگی واقعی انجام می‌شود، در حالی‌ که واش تریدینگ فقط ظاهری از فعالیت ایجاد می‌کند و مالکیت واقعی دارایی تغییر نمی‌کند.

آیا یک معامله‌گر عادی می‌تواند واش تریدینگ را تشخیص دهد؟

بله، با بررسی حجم معاملات، الگوهای تکراری و عدم هم‌خوانی بین قیمت و حجم، می‌توان به وجود فعالیت‌های مشکوک پی برد.