صندوق‌ قابل معامله یا ETF چیست؟ آموزش کامل و کاربردی

امروزه در دنیای کریپتو و سرمایه‌گذاری، ابزارهای مالی متنوعی برای مدیریت بهتر سرمایه و کاهش ریسک وجود دارد. یکی از پرکاربردترین و در عین حال کمتر شناخته‌شده‌ترین این ابزارها، صندوق‌های قابل معامله یا ETF‌ ها هستند. بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه‌کار و حتی حرفه‌ای می‌پرسند که دقیقاً ETF چیست و چه تفاوتی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری سنتی دارد. در این مقاله به‌ صورت جامع و کاربردی به بررسی این مفهوم و موضوعات پیرامون آن خواهیم پرداخت. اگر به دنبال روشی هوشمندانه و ساده برای سرمایه‌گذاری هستید، تا پایان این مطلب همراه بالینکس باشید.

ETF چیست؟

ETF یا صندوق قابل معامله در بورس (Exchange Traded Fund)، یک ابزار مالی نوین است که امکان سرمایه‌گذاری همزمان در مجموعه‌ای از دارایی‌ها را فراهم می‌کند. به‌ طور ساده، با خرید یک واحد ETF، سرمایه‌گذار به‌ صورت غیر مستقیم مالک سبدی متنوع از دارایی‌ها مانند سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه، طلا و حتی ارزهای دیجیتال می‌شود. بخش Exchange-Traded نشان می‌دهد که معاملات این صندوق‌ها در یک بازار رسمی مانند بورس انجام می‌شود و بخش Fund به معنای جمع‌آوری سرمایه افراد مختلف و سرمایه‌گذاری آن در دارایی‌های متنوع است.

ETF چیست؟برای درک بهتر، تصور کنید می‌خواهید روی صنعت فناوری سرمایه‌گذاری کنید. به جای خرید جداگانه سهام شرکت‌هایی مانند اپل، مایکروسافت و گوگل، می‌توانید یک ETF فناوری خریداری کنید و به‌ صورت همزمان روی چند شرکت سرمایه‌گذاری کنید. این ویژگی علاوه بر تنوع و کاهش ریسک، باعث می‌شود ETF‌ ها نقدشوندگی بالایی داشته باشند و قیمت آن‌ها در طول روز مانند سهام تغییر کند.

دلایل محبوبیت ETF چیست؟

دلیل محبوبیت ETF چیست؟ چرا سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به داشتن این دسته از دارایی‌ها هستند؟ صندوق‌های قابل معامله یا ETF‌ ها به دلایل متعددی میان سرمایه‌گذاران محبوب شده‌اند. یکی از مهم‌ترین دلایل، تنوع بالای دارایی‌ها در یک واحد سرمایه‌گذاری است؛ یعنی شما با خرید یک ETF، به‌ طور همزمان روی چندین سهم، اوراق قرضه یا حتی کالا بدون اینکه نیازی به مدیریت جداگانه هر دارایی داشته باشید، سرمایه‌گذاری می‌کنید. این ویژگی به کاهش ریسک و بهینه‌سازی بازده کمک می‌کند و برای تازه‌واردان بازار بورس یا ارز دیجیتال، گزینه‌ای امن‌تر نسبت به خرید مستقیم دارایی‌ها محسوب می‌شود.

عامل دیگر، نقدشوندگی بالا و شفافیت معاملات است. ETF‌ ها مانند سهام عادی در طول روز قابل خرید و فروش هستند و سرمایه‌گذاران همیشه می‌توانند قیمت لحظه‌ای واحدهای صندوق را مشاهده کنند. علاوه بر این کارمزد مدیریت این صندوق‌ها معمولاً کمتر از صندوق‌های سنتی است و این موضوع باعث صرفه‌جویی هزینه برای سرمایه‌گذاران می‌شود. لازم به ذکر است که در سال‌های اخیر محبوبیت ETF های مرتبط با ارزهای دیجیتال و بیت کوین (BTC) افزایش یافته و این صندوق‌ها امکان سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بازار کریپتو را بدون نیاز به نگهداری مستقیم ارز دیجیتال فراهم می‌کنند.

ETF ارز دیجیتال چیست؟

ETF ارز دیجیتال، نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که دارایی‌های آن از ارزهای دیجیتال تشکیل شده‌اند. به جای نگهداری مستقیم دارایی‌ها مانند بیت کوین (BTC) یا اتریوم (ETH)، سرمایه‌گذار با خرید واحدهای ETF به‌ طور غیر مستقیم در این بازار مشارکت می‌کند. این ابزار، ورود به بازار کریپتو را برای افراد تازه‌کار و سازمان‌ها آسان‌تر و امن‌تر می‌کند؛ زیرا نیازی به مدیریت کیف پول دیجیتال یا کلیدهای خصوصی ندارد. ETF های ارز دیجیتال به دو شکل اصلی وجود دارند:

• ETF فیزیکی: صندوق به میزان سرمایه جذب شده، ارز دیجیتال واقعی خریداری و ذخیره می‌کند. این نوع از ETF برای سرمایه‌گذاران بلندمدت مناسب است.
• ETF مبتنی بر قراردادهای آتی (Futures ETF): ارزش صندوق بر اساس قراردادهای آتی و نوسانات قیمت ارز دیجیتال بدون نگهداری مستقیم دارایی تعیین می‌شود. این نوع ETF بیشتر برای نوسان‌گیران جذاب است.

برای مثال، یک ETF بیت کوین به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهد تا از نوسانات قیمت BTC بدون اینکه خود بیت کوین را نگهداری کند، بهره‌مند شود. از سال ۲۰۲۱ تاکنون، ETF های ارز دیجیتال در جهان محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند و نهادهای دولتی زیادی از این طریق وارد بازار کریپتو شده‌اند.

نحوه عملکرد و ساختار ETF

ETF ها صندوق‌هایی هستند که دارایی‌های متنوعی را تنظیم کرده و به‌ صورت واحدهای قابل معامله در بورس ارائه می‌کنند. ارزش هر واحد صندوق با توجه به ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) تعیین می‌شود؛ یعنی مجموع ارزش دارایی‌های درون صندوق تقسیم بر تعداد واحدهای موجود. مدیر صندوق مسئول انتخاب و مدیریت دارایی‌هاست و بر اساس استراتژی صندوق، ممکن است آن را به‌ صورت فعال یا منفعل مدیریت کند.

در صندوق‌های شاخصی (Passive)، هدف پیروی از یک شاخص مشخص است؛ در حالی که در صندوق‌های فعال (Active)، مدیر صندوق تصمیم‌های لحظه‌ای برای خرید و فروش دارایی‌ها اتخاذ می‌کند تا بازده صندوق افزایش یابد. این ساختار به سرمایه‌گذار امکان می‌دهد با خرید یک واحد ETF، به‌ صورت غیر مستقیم در مجموعه‌ای از دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کند و از مزایای تنوع، نقدشوندگی و مدیریت حرفه‌ای بهره‌مند شود.

مقایسه ETF با سایر ابزارهای سرمایه‌ گذاری

ETF‌ ها ابزارهای سرمایه‌گذاری منعطفی هستند که ویژگی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سهام را ترکیب می‌کنند. برای درک بهتر مزایا و محدودیت‌های آن، می‌توان آن را با سایر گزینه‌های رایج بازار مقایسه کرد:

• سهام:
  ۱) سرمایه‌گذاری مستقیم در یک شرکت مشخص؛
  ۲) ریسک و نوسان بالاتر نسبت به ETF؛
  ۳) نیاز به تحلیل و مدیریت جداگانه هر سهم.
• صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک:
  ۱) مدیریت حرفه‌ای و تنوع دارایی‌ها؛
  ۲) نقدشوندگی کمتر؛
  ۳) کارمزد بیشتر نسبت به ETF.
• اوراق قرضه:
  ۱) درآمد ثابت و ریسک پایین‌تر؛
  ۲) بازده محدود نسبت به ETF های سهامی یا شاخصی؛
  ۳) تنوع و انعطاف کمتر برای نوسان‌گیری.

انواع ETF چیست؟ بررسی دسته‌ بندی ETF

ETF ها تنوع بالایی دارند و با توجه به نوع دارایی و استراتژی مدیریت صندوق، دسته‌بندی می‌شوند. این تنوع به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد براساس هدف مالی و سطح ریسک‌پذیری خود، صندوق مناسب را انتخاب کنند. انواع این دارایی‌ها عبارتند از:

• ETF شاخصی (Index ETF): هدف این دسته، دنبال کردن عملکرد یک شاخص مشخص مثل شاخص بورس یا شاخص جهانی است. این نوع ETF معمولاً مدیریت منفعلی داشته و دارای کارمزد کمتری است.
• ETF فعال (Active ETF): مدیر صندوق تصمیم‌های لحظه‌ای برای خرید و فروش دارایی‌ها می‌گیرد تا بازده را افزایش دهد. کارمزد معمولاً بالاتر است اما فرصت بازده بیشتری فراهم می‌کند.
• ETF کالا محور (Commodity ETF): دارایی‌های آن شامل طلا، نفت یا سایر کالاهای فیزیکی است. مناسب افرادی که می‌خواهند بدون خرید مستقیم کالا در آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
• ETF ارز دیجیتال (Crypto ETF): دارایی‌های صندوق از ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین یا اتریوم تشکیل شده است. امکان سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بازار کریپتو بدون نیاز به مدیریت کیف پول یا کلید خصوصی را شامل می‌شود.
• ETF درآمد ثابت (Fixed Income ETF): بیشتر در اوراق قرضه و دارایی‌های کم ریسک سرمایه‌گذاری می‌کند. بازده معمولاً ثابت‌تر و ریسک آن نیز کمتر است.
• ETF جهانی (Global ETF): دارایی‌ها در بازارهای خارجی و بین‌المللی متنوع هستند. مناسب کسانی که به دنبال تنوع جغرافیایی و کاهش ریسک محلی هستند.

میزان سود صندوق ETF

سوددهی ای تی اف ها به نوع دارایی‌هایی که در آن سرمایه‌گذاری شده و شرایط بازار بستگی دارد. نمی‌توان نرخ ثابتی برای میزان سود صندوق ETF اعلام کرد، چون این صندوق‌ها انواع مختلفی دارند؛ از ETF های سهامی گرفته تا ETF ارز دیجیتال و کالاهای فیزیکی. هر کدام بسته به نوسانات بازار و نحوه مدیریت صندوق، بازده متفاوتی ارائه می‌دهند. برای مثال، یک ETF که شاخص بورس را دنبال می‌کند، سود آن مشابه بازده شاخص خواهد بود. اگر شاخص رشد داشته باشد، سود صندوق هم بیشتر می‌شود.

در مقابل، صندوق‌هایی که بر اساس قراردادهای آتی طراحی شده‌اند ممکن است در کوتاه‌مدت نوسانات بیشتری داشته باشند و بازده منفی یا مثبت شدیدی تجربه کنند. در نهایت، باید به این نکته توجه کرد که هیچ صندوق ETF سود تضمینی ندارد و میزان سود آن‌ها به عملکرد بازار و ترکیب دارایی‌های آن بستگی دارد. برای کاهش ریسک، معمولا توصیه می‌شود در ETF هایی با تنوع بالا و مدیریت حرفه‌ای سرمایه‌گذاری شود.

ETF در بورس چیست؟

ETF در بورس به معنی صندوقی است که واحدهای آن در بازار بورس قابل خرید و فروش هستند؛ یعنی شما می‌توانید درست مانند یک سهم عادی، واحدهای ETF را در بورس بخرید یا بفروشید. پاسخ به پرسش ETF چیست را می‌توان در ترکیب ویژگی‌های سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری یافت؛ یعنی صندوقی که در بورس معامله می‌شود و ساختاری شفاف دارد.

در این صندوق‌ها، مجموعه‌ای از دارایی‌ها شامل سهام، اوراق، کالاها یا ارزهای دیجیتال نگهداری می‌شود. برخلاف صندوق‌های سنتی که فرآیند خرید و فروش آن‌ها ممکن است چند روز طول بکشد، ETF ها به‌صورت لحظه‌ای در بورس معامله می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود ETF ها برای سرمایه‌گذارانی که به‌دنبال انعطاف و کنترل بیشتر هستند، جذاب باشند.

ETF بورس در ایران

بورس تهران نیز از سال ۱۳۸۷ به‌طور رسمی میزبان ETF ها شده است. از آن زمان تاکنون، انواع مختلفی از صندوق‌های قابل معامله در بورس ایران فعال هستند. برای مثال، صندوق‌های درآمد ثابت، شاخصی، طلا و حتی صندوق‌های دولتی از نوع ETF به شمار می‌آیند. این ابزار برای کسانی که به‌دنبال سرمایه‌گذاری شفاف، قابل پیگیری و بدون پیچیدگی هستند، یک گزینه مناسب به‌شمار می‌آید. علاوه‌براین، ETF ها در بورس به افراد اجازه می‌دهند تا با سرمایه کم، از سود بازار بهره‌مند شوند و ریسک خود را مدیریت کنند.

ETF بیت کوین چیست؟

ETF بیت کوین نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که عملکرد آن به قیمت بیت کوین وابسته است. این صندوق به سرمایه‌گذار این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به خرید مستقیم بیت کوین، از افزایش یا کاهش قیمت آن سود یا زیان کسب کند. در واقع، ETF بیت کوین ابزار ساده‌ای برای سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال بیت کوین است، بدون اینکه نیاز به داشتن کیف پول دیجیتال یا مدیریت کلید خصوصی باشد.

ETF در مورد بیت کوین، یعنی یک صندوق که یا بیت کوین واقعی را نگهداری می‌کند (ETF فیزیکی)، یا از قراردادهای آتی برای دنبال کردن قیمت آن استفاده می‌کند (ETF آتی یا Futures ETF). نوع اول بیشتر برای سرمایه‌گذاران بلندمدت مناسب است، درحالی‌که نوع دوم برای نوسان‌گیران جذاب‌تر است.

مزایای ETF بیت کوین چیست؟

از مزایای ای تی اف بیت کوین می‌توان به شفافیت، امنیت، نقدشوندگی بالا و دسترسی آسان اشاره کرد. این نوع صندوق‌ها برای افرادی که به‌دنبال حضور در بازار رمزارز هستند ولی دانش فنی کافی ندارند، یک گزینه ایده‌آل به‌شمار می‌آید. همچنین برای شرکت‌های بزرگ نیز فرصتی است تا بدون ریسک‌های فنی، در بازار بیت کوین مشارکت کنند. با تصویب برخی از ETF های بیت کوین در کشورهای پیشرفته مثل آمریکا و کانادا، توجه جهانی به این نوع ابزار سرمایه‌گذاری افزایش یافت.

مثال‌ های واقعی از عملکرد ETF ها در سال ۲۰۲۵

برای درک بهتر تاثیر ETF ها و کاربرد آن‌ها در بازارهای مالی، بررسی نمونه‌های واقعی و آمار بروز اهمیت زیادی دارد. این داده‌ها به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا انتخاب‌های آگاهانه‌تر داشته باشند و روند رشد بازار را بهتر بشناسند.

• ETF شاخصی بورس تهران:
  صندوق‌هایی مانند ETF شاخص کل و ETF طلا طی سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته‌اند و نشان‌دهنده جذابیت این ابزار برای سرمایه‌گذاران ایرانی است. حجم معاملات ماهانه این صندوق‌ها به میلیاردها تومان می‌رسد و بازدهی متوسط آن‌ها طی سه سال اخیر بین ۱۵ تا ۲۵ درصد سالانه بوده که امکان سرمایه‌گذاری با تنوع بالا و ریسک کمتر را فراهم می‌کند؛
• ETF های بین‌المللی:
  صندوق‌های شاخص S&P 500 در آمریکا از پرطرفدارترین ETF ها هستند و بازدهی سالانه آن‌ها معمولاً بین ۸ تا ۱۲ درصد است؛ در حالی که ETF های جهانی مانند MSCI World ETF امکان سرمایه‌گذاری در چندین کشور و بازار را فراهم می‌کنند و تنوع جغرافیایی قابل توجهی ایجاد می‌کنند. این تنوع باعث کاهش ریسک و افزایش انعطاف‌پذیری سرمایه‌گذاری برای افراد و سازمان‌ها می‌شود؛
• ETF های ارز دیجیتال و بیت کوین
  ETF بیت کوین در آمریکا و اروپا طی سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ رشد چشمگیری داشته و حجم سرمایه جذب شده در این صندوق‌ها به میلیاردها دلار رسیده است. این صندوق‌ها مسیر ورود امن و قانونی به بازار رمز ارزها را برای سرمایه‌گذاران تازه‌کار و نهادها هموار کرده‌اند و امکان بهره‌مندی از نوسانات بازار کریپتو بدون نیاز به نگهداری مستقیم دارایی را فراهم می‌کنند.

جمع‌ بندی مطالب ETF چیست؟

ETF ها ابزارهای سرمایه‌گذاری منعطف و کاربردی هستند که امکان دسترسی به سبدی متنوع از دارایی‌ها را با یک خرید واحد فراهم می‌کنند. این صندوق‌ها با تنوع، نقدشوندگی بالا، شفافیت و کارمزد کمتر، گزینه‌ای مناسب برای تازه‌واردان و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای محسوب می‌شوند. ETF ها در بازارهای بورس داخلی و جهانی، همچنین در حوزه ارزهای دیجیتال و بیت کوین، رشد چشمگیری داشته‌اند و مسیر ورود امن به بازارهای مختلف را هموار کرده‌اند. شما می‌توانید با حضور در مجله بالینکس، به آخرین اخبار و اطلاعات در حوزه بازار ارزهای دیجیتال و ETF های مرتبط دست پیدا کنید.

سوالات متداول (FAQ)

سرمایه‌گذاری در ETF بهتر است یا خرید مستقیم سهام؟

سرمایه‌گذاری در ETF ریسک پایین‌تری دارد، چون به‌جای یک سهم، مجموعه‌ای از دارایی‌ها را شامل می‌شود. برای تازه‌واردها انتخاب مناسب‌تری است.

سود صندوق ETF چگونه محاسبه می‌شود؟

سود ETF از رشد قیمت واحدهای صندوق و گاهی پرداخت سود نقدی حاصل می‌شود. میزان آن به نوع صندوق و عملکرد دارایی‌ها بستگی دارد.

آیا ETF های ارز دیجیتال در ایران قابل خرید هستند؟

در حال حاضر، ETF های رسمی ارز دیجیتال در بورس ایران ارائه نمی‌شوند، اما برخی شرکت‌های خارجی این خدمات را به صورت بین‌المللی عرضه می‌کنند.