آیا معاملات ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟ + بررسی حکم شرعی

کسب درآمد دلاری و امکان معامله 24 ساعته، جزو مواردی بودند که خیلی زود مردم را وسوسه کردند و باعث شدند بازار ارزهای دیجیتال بین گروه وسیعی از افراد جامعه، شناخته شوند. اما رمزارزهای زودتر از آنکه به محبوبیت مناسبی دست پیدا کنند، به ابزاری برای کلاهبرداری و سرقت دارایی افراد تبدیل شدند و این سوال برای فعالان به وجود آمد که آیا معاملات ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟ در این مطلب به بررسی چالش‌ها و موارد مربوط به قانون‌گذاری و همچنین حکم شرعی مراجع دینی در این حوزه خواهیم پرداخت.

آیا معاملات ارز دیجیتال در ایران قانونی است؟

تا کنون (10 خرداد 1404)، نهادهای قانون‌گذار و هیچ موضع‌گیری خاصی در برابر اینکه معاملات ارز دیجیتال در ایران غیر قانونی است، نداشته‌‌اند و هیچ سازمان خاصی برای رصد این معاملات ایجاد نشده است؛ با توجه به این موضوع که در حال حاضر تعداد بسیار زیادی از صرافی‌های ارز دیجیتال ایرانی، بدون هیچ مشکلی در حال فعالیت هستند، به نظر می‌رسد که منع قانونی برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال وجود ندارد. 

البته قوانینی برای استخراج بیت کوین و همچنین خرید و فروش برخی دارایی‌های فیزیکی با استفاده از بیت کوین و سایر رمزارزها اعمال شده است، اما قانون خاص و مشخصی برای انواع معاملات ارزهای دیجیتال و خرید و فروش این دارایی‌ها مشخص نشده است.

معامله ملک و زمین با ارز دیجیتال قانونی است؟

تا کنون قانونی برای این موضوع تصویب نشده و پاسخ سوال آیا معامله ملک و زمین با ارز دیچیتال قانونی است یا خیر، جواب مشخصی ندارد. با توجه به اینکه در برخی پلتفرم‌های خرید و فروش املاک، آگهی‌هایی با عنوان معاوضه زمین و ملک با ارز دیجیتال دیده می‌شود، به نظر می‌رسد احتمالا، منع قانونی برای این موضوع وجود ندارد.

البته باید بدانید به علت کمبود دانش افراد در این حوزه‌ها، امکان کلاهبرداری در آنان بسیار بالا است. اگر قصد خرید و فروش ملک یا زمین با استفاده از ارزهای دیجیتال را دارید، باید آگاهی کاملی در زمینه ارزهای دیجیتال داشته باشید.

آیا خرید و فروش خودرو با ارز دیجیتال قانونی است؟

قوه قضاییه تا به این لحظه (10 خرداد 1404)، هیچ قانون مشخصی برای معامله خودرو با ارزهای دیجیتال تصویب نکرده و پاسخ سوال آیا خرید و فروش خودرو با ارز دیجیتال قانونی است یا خیر، همچنان مبهم است. البته در حال حاضر واسطه‌های زیادی که در زمینه خرید و فروش خودرو فعالیت می‌کنند، در حال تبلیغ معامله خودرو با ارزهای دیجیتال هستند.

البته تعداد افرادی که به معامله خودرو با ارز دیجیتال علاقه دارند، بسیار کم است و به همین دلیل، احتمال کلاهبرداری در این حوزه، بسیار بالا است و افرادی که قصد معاوضه خودرو با رمزارزهای را دارند، باید به خوبی با چالش‌های این موضوع، آشنا شوند.

موضع گیری نهادهای قانون گذار در برابر ارزهای دیجیتال

به رسمیت شناختن ارزهای دیجتیال توسط نهادهای قانونی و قوه قضاییه، نیازمند تالیف و انتشار چهارچوبی مشخص برای نگهداری و معامله این دارایی‌های دیجیتال است و تا کنون چنین اتفاقی رخ نداده است.

تا به این لحظه هم طییف وسیعی از ایرانیان در حال معامله و نگهداری ارزهای دیجیتال مختلف مانند بیت کوین و اتریوم هستند و حجم معاملات برخی صرافی‌های ایرانی ارز دیجیتال، بسیار بالا و قابل توجه است. با استناد به همین موضوعات، می‌توان گفت که استفاده از ارزهای دیجیتال توسط شهروندان، منع قانونی ندارد.

آیا طرح شکایت با مستندات ارز دیجیتال قانونی است؟

در ایران، پلیس فتا مسئول رسیدگی به جرایم اینترنتی است و طرح شکایت با استفاده از مستندات ارز دیجیتال قانونی است و افراد می‌توانند با تهیه مدارک معتبر، از شخص مورد نظر خود به علت کلاهبرداری یا سرقت دارایی‌های مختلف، از طریق پلیس فتا، شکایت خود را به ثبت برسانند.

در موارد بسیار زیادی، به علت نبود چهارچوب‌های قانونی مشخص، مشکلات زیادی در این زمینه‌ها به وجود آمده است و هیچ قطعیتی در مورد آیا اینکه شخص بتواند حق خود را از فرد کلاهبردار پس بگیرد یا خیر، وجود ندارد.

آیا استخراج ارز دیجیتال قانونی است؟

طبق مصوبه وزارت صنعت، معدن و تجارت، استخراج بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، نیازمند دریافت مجوزهای لازم از این سازمان است و اگر فرانید ماین بیت کوین یا هر ارز دیگری، خارج از نظارت و چهارچوب این سازمان انجام شود، جرم محسوب می‌شود.

در نتیجه، استخراج ارز دیجیتال قانونی است و افراد می‌توانند با دریافت مجوزهای لازم از سازمان‌ها و نهادهای مربوط، فرایند ماین بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال را زیر نظر سازمان صنعت، معدن و تجارت آغاز کنند. در صورت عدم دریافت مجوز، فرد استخراج کننده، مجرم شناخته شده و باید علاوه بر تحویل دستگاه‌های ماینر خود به مقامات قضایی، پرداخت جریمه و یا حبس را متحمل شود.

حکم شرعی خرید و فروش ارز دیجیتال

رهبر معظم انقلاب، آیت الله خامنه‌ای، خرید و فروش ارزهای دیجیتال را حرام نمی‌داند؛ به شرطی که این اتفاق، بر پایه قوانین مالی کشور باشد. البته برخی دیگر از مراجع، به دلیل نامشخص بودن پایه و اساس ارزهای دیجیتال و بیت کوین، معامله آن را جایز نمی‌دانند و به افراد توصیه می‌کنند بهتر است در این زمینه فعالیت نکنند.

نظر مراجع مختلف در مورد معاملات ارز دیجیتال

• آیت‌الله مکارم شیرازی: معاملات ارزهای دیجیتال در صورتی که موجب ضرر و زیان یا قمار نشود و شفافیت لازم در آن رعایت گردد، جایز است، ولی باید با احتیاط و دانش کافی انجام شود.

• آیت‌الله سیستانی: به طور مستقیم حکم خاصی در مورد ارزهای دیجیتال اعلام نکرده‌اند، اما تاکید دارند معاملات باید مشروع و بدون ضرر عمده باشد. توصیه به احتیاط و آگاهی کامل دارند.

• آیت‌الله نوری همدانی: خرید و فروش رمزارزها اگر به قصد سفته‌بازی و بدون پشتوانه واقعی باشد، جایز نیست، ولی در صورت شفافیت و رعایت شرایط شرعی، اشکال ندارد.

• آیت‌الله سبحانی: استفاده از ارزهای دیجیتال در معاملات باید به گونه‌ای باشد که ضرر عمده ایجاد نکند و موجب مشکلات مالی و اخلاقی نشود؛ در غیر این صورت باید احتیاط کرد.

آچه در مقاله آیا معاملات ارز دیجیتال قانونی است؟؛ آموختیم:

بعد از گذشت چندین سال از ایجاد بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، هنوز مشخص نیست که آیا معاملات ارز دیجیتال قانونی است یا خیر. تنها قوانینی که در این مورد در ایران تصویب شده است، مربوط به ماین و استخراج ارزهای دیجیتال است و وضعیت معامله یا نگهداری این دارایی‌های دیجیتالی، همچنان نامشخص و نا معلوم است.